PEDESET GODINA RADA I POSTOJANJA
METALURŠKOG INSTITUTA “KEMAL KAPETANOVIĆ” ZENICA
Metalurški institut ''Kemal Kapetanović'' Zenica djeluje kao naučnoistraživačka organizacija već 50 godina, a osnovan je u momentu kada je sagledano da intenzivan rast proizvodnje i zahtjevi u tehnologiji proizvodnje čelika u Željezari Zenica traže veće učešće naučnoistraživačkog rada, nego što je to bilo moguće organizovati u okviru postojećeg Odjeljenja tehničke kontrole Željezare. Na čelu sa prof. dr. Kemalom Kapetanovićem, kao zagovornika osnivanja 1961. godine počeo je sa radom Institut koji je imao veliku perspektivu uz nemala očekivanja društvene zajedice.
Postavljanju osnovnog istraživačkog koncepta Instituta posvećena je posebna pažnja. Prevladala je orijentacija da se Institut u svom razvoju usmjeri na osposobljavanje za istraživanja aplikativnog i razvojnog karaktera za potrebe crne metalurgije, a prvenstveno Željezare Zenica. Ovaj koncept omogućavao je Institutu brže uključivanje u rješavanje problematike proizvodnje, a po orijentaciji i programu rada nije dolazio u koliziju s drugim istraživačkim centrima u bivšoj Jugoslaviji. Za ovakvo opredljeljenje Institut je imao uzore u zapadnoevropskim zemljama sa razvijenom metalurgijom.
Godinu dana nakon osnivanja, 1962. godine, Institut je premješten na novu, sadašnju lokaciju, u zgradu vatrostalnog doma koja je adaptirana za tu namjenu.
Sredstva potrebna za adaptaciju i opremanje obezbjeđena su učešćem Željezare Zenica i kreditom Saveznog fonda za naučni rad. Nakon toga, a prema izrađenom investicionom programu i projektnoj dokumentaciji, pristupilo se postupnoj izgradnji i opremanju Instituta.
Prvobitna organizacija Instituta bila je prilagođena funkciji istraživanja, pri čemu su uspostavljena tri osnovna tipa formacije: biroi, laboratorije i zavodi. Kasnije je organizacija usklađivana sa potrebama.
Institut je izgradio veoma veliki ugled u poslovnom i političkom svijetu širom Svijeta. Tako su uspostavljeni bliži kontakti s Egiptom, Turskom, UNIDO-om, EEZ-om i SEV-om, što je rezultiralo i u konkretnim poslovima. Uključivanje u niz značajnih projekata izvan BiH, te raspolaganje i korištenje savremene opreme doprinjelo je da Institut djeluje narednih godina veoma afirmativno, ne samo u bivšoj Jugoslaviji nego i u širim razmjerama. Uspostavljeni su brojni kontakti sa poznatim svjetskim institutima, što je kroz međusobne posjete uticalo na podizanje ugleda Instituta. U okviru društvenih ciljeva, projekta pokrenutog od strane tadašnje Jugoslovenske države sa ciljem jačanja i afirmacijom naučnoistraživačkog rada, Institut aktivno učestvuje od 1987. u realizaciji DC VIII (Energetika), a od 1991. godine, i u realizaciji DCV (Materijali) na kojem je koordinator i nosilac istraživanja na značajnim tematskim oblastima. 1980. godine pa nadalje Institut se suočava sa prvim ozbiljnijim problemima finansijske prirode. Nedovoljno sredstva i nemogućnost obezbjeđenja deviza sve više je ograničavalo potrebnu nabavku i zamjenu opreme. Javljaju se i drugi problemi kao što su: pojačana fluktuacija kvalitetnih istraživača, ograničenje nabavke stanova i način njihove raspodjele, neadekvatno nagrađivanje, neracionalna organizacija, relativno zatvaranje u okvire jednog tržišta i sl. Perspektiva koju je Samoupravni sporazum o NIR-u trebalo da obezbijedi kroz odgovarajući rast sredstava po osnovu izdvajanja za naučnoistraživački rad nije bila obezbijeđena, što se neposredno odrazilo na poslovanje Instituta.
Naglašena potreba da se na planu organizacije Instituta otklone uočeni problemi i smanji neracionalnost pokrenula je akciju, te je tokom 1987. pa sve do 01.01.1988. godine rađeno na njenoj izmjeni.Na poslovanje Instituta posebno se negativno odrazio prestanak funkcionisanja SOUR-a RMK i gubljenje najvećeg korisnika usluga i finansijera Instituta kao i dramatično pogoršanje privredne situacije, posebno u sferi crne metalurgije u tom periodu. U cilju prilagođavanja tadašnjim sistemskim zakonima (Zakon o preduzećima, Zakon o društvenom kapitalu) i zahtjevima tržišnog privređivanja Institut je 1991. godine, pokrenuo aktivnosti na konstituisanju Instituta kao dioničkog društva u mješovitoj svojini putem izdavanja internih dionica.
Težak period poslije rata 1995. godine i nadalje Institutu je donio nova iskušenja u borbi za opstanak. Ljudski resursi, kao ključni resurs naučnoistraživačke institucije su veoma oslabili zbog nemogućnosti edukacije postojećih i obezbjeđenja dolaska novih kadrova.Novo vrijeme donosi promjene koje umnogome imaju uticaja na poslovanje Instituta. Promjena društvenog uređenja, načina poslovanja odnosno prelazak sa planske na tržišnu privredu primorao je Institut da se okrene borbi za svoj opstanak. Ovo je vrijeme kada se malo mari za nauku niti bilo šta – što zakon ne traži. Upravo tada je Institut pokazao svoju snagu koju je imao i pronašao put opstanka na način da osluškuje tržište i prilagođava se njegovim zahtjevima.
Iako težak period za Institut, entuzijazam i znanje zaposlenih su usmjerili razvoj Instituta u pravcu jačanja poslovnih odnosa sa malim i srednjim preduzećima i rješavanju njihovih problema. U tom smjeru je 1997. godine donesena odluka o pokretanju projekata uvođenja sistema upravljanja kvalitetom u laboratorije Instituta prema standardu EN 45001, te izgradnje Internet čvora. Na taj način Institut ulazi u novu fazu svoga razvoja i ponovo pokazuje spremnost za nove poduhvate i prilagođavanje zahtjevima okruženja čime opravdava svrhu postojanja.
Period u poslovanju Instituta 1998 do 2006 karakteriše podizanje uloge i značaja Instituta za privredu Bosne i Hercegovine, što je rezultiralo prvim akreditacijama laboratorija po Evropskim standardima, te sve većoj zainteresovanosti malih i srednjih preduzeća za uslugama Instituta kako na prostoru Bosne i Hercegovine tako i regije. Institut u ovom periodu obnavlja svoje poslovne kontakte sa velikim sistemima, Elektoprivreda, Termoelektrane i BH Steel uz nastavak skromnih ulaganja u nabavku savremenije opreme i edukacije kadrova.
Zeničko-dobojski kanton, kao vlasnik kapitala, na Skupštini održanoj 25.09.2006. godine Odlukom broj 01-38-20048/06 je preuzeo prava i obaveze osnivača nad MI „Kemal Kapetanović” Zenica te utvrdio njegov status kao Organizacione jedinice Univerziteta u Zenici u kojem statusu djeluje i danas. Ovim činom Institut se uključuje u naučnoistraživačko - obrazovnu ustanovu sa ciljem uvezivanja nauke, obrazovanja i privrede.
U periodu 2006-2011 godina Institut se uključuje u projekte finansirane od strane preduzeća, te velikih sistema uz saradnju sa drugim organizacionim jedinicama Univerziteta u Zenici čime se racionalnije koriste svi potencijali Univerziteta. Pored toga Institut se aktivno uključuje u projekte Evroske unije kao partner ili učesnik prijavljuje se na objavljene tendere, te na taj način usmjerava pažnju na postojanje, mogućnosti i značaj ove institucije.
Politika menadžmenta se bazira na jačanju ljudskih potencijala te veći broj mlađih zaposlenika upisuju postdiplomske studije i rade na doktorskim disertacijama. Institut je spreman za saradnju sa interesnim zajednicama u okruženju te aktivno učestvuje u projektima Zavoda za zapošljavanja na prihvatanju mladih kadrova za obavljanje pripravničkog staža. Starosnu strukturu postojećih kadrova na taj način pravazilazi jer spregom mladog i aktivnog kadra i znanja i iskustva starijih stvara novi prostor za razvoj misli, ideja i poslovanja.Put ka savremenom i uspješnom Institutu, odnosno vodećoj instituciji u oblasti naučnistraživačkih aktivnosti i prepoznatljivog vodiča i partnera sa malim i srednjim preduzećima koji će udruženim snagama raditi na jačanju inovativnosti i razvoju traženih proizvoda i usluga, Institut je upravo postavio kao svoju viziju i misiju.
2011. godina se obilježava kao značajna godina u kojoj Institut slavi pedeset godina postojanja i s obzirom na prilike i okruženje u kojima je radio, veoma uspješnog poslovanja. Sa sigurnošću se može reći da je Institut ostavio svoj pečat na istorijski period 1961-2011 pokazujući da je snaga znanja, volje i upornosti neminovna za razvoj društva i preduzeća.
